Kolektivni ugovori su odavno vrlo raširen i praktikovan metod regulisanja pitanja iz oblasti rada u razvijenim zemljama i jedan izuzetno važan institut društvene regulative čiji se značaj ogleda kroz više aspekata:
- prednost kolektivnog pregovaranja je pronalazak rješenja putem dijaloga i konsenzusa umjesto konflikta i sukoba. Ono se razlikuje od arbitraže gdje se rješenje temelji na odluci treće strane, jer dogovori koji proizilaze iz kolektivnih pregovaranja obično predstavljaju izbor ili kompromis samih strana.
- kolektivni ugovori često institucionaliziraju postizanje sporazuma putem dijaloga, npr. kolektivni ugovor može određivati metode kojima će se rješavati sporovi između socijalnih partnera.
- kolektivno pregovaranje je oblik participacije.
- kolektivni ugovori ponekad odbacuju ili ograničavaju rješavanje sporova sindikalnim akcijama. Stoga je učinak takvih ugovora garancija industrijskog mira tokom trajanja ugovora ili uopšte.
- kolektivno pregovaranje je temeljna karakteristika koncepta socijalnog partnerstva kojima bi radni odnosi trebali stremiti. Socijalno partnerstvo bi se u ovom slučaju moglo opisati kao partnerstvo između organiziranih poslodavačkih institucija i organiziranih sindikalnih institucija, kojima je cilj održavati nekonfliktne načine rješavanja sporova, koji mogu nastati između poslodavca i radnika.
- kolektivno pregovaranje ima korisne nus proizvode važne za odnos između dvije strane.
- u društvima u kojima postoje mnogobrojni sindikati i učestali prelasci iz jednog sindikata u drugi, kolektivno pregovaranje i postignuti ugovori imaju za cilj stabilizirati sindikalno članstvo.
- možda i najvažnije od svega, kolektivno pregovaranje obično djeluje tako da unapređuje industrijske odnose. To se poboljšavanje može održavati na raznim nivoima.
Kolektivni ugovori imaju nesumnjiv: socijalni, ekonomski, pravni i politički značaj.
- Socijalni značaj kolektivnih ugovora se ogleda u tome što se njima doprinosi izjednačavanju režima rada za sve radnike određene djelatnosti, grane ili profesije. Time se postiže opšta stabilizacija odnosa, na radu i u vezi sa radom, uspostavlja se socijalni mir u datom vremenskom periodu i na datom području.
- Ekonomski značaj kolektivnih ugovora odnosi se prvenstvano na centralni predmet ovih ugovora, a to je sporazumijevanje o najnižoj cijeni rada, čime se značajno utiče na stabilnost i predvidljivost ekonomskih parametara.
- Nesumnjiv je i pravni značaj kolektivnih ugovora, jer se njima može brže i elastičnije interventirati na području radnih odnosa, nego što je to slučaj sa zakonima, čije donošenje podliježe složenijoj tehnici i proceduri, što je od velikog značaja u uslovima tržišnog načina privređivanja[1].
- Zbog funkcija i ciljeva koje imaju, kolektivnim ugovorima se pridaje i izrazito političko značenje. Ovakvo značenje kolektivni ugovori su dobili, prije svega, kao instrument za pravednije regulisanje odnosa između rada i kapitala u sferi zavisnog rada. To omogućava realnije partnerstvo između njih i u krajnoj liniji održava socijalni mir.
[1] Tako su u nekim zemljama (npr. SAD i Velika Britanija), kolektivni ugovori postali glavni instrument regulative rada. Čak je i dužina radnog vremena u Velikoj Britaniji utvrđena posebnim kolektivnim ugovorima u raznim industrijskim granama. prim. aut.
