Pošalji dokument na e-mail

Preteče Evropske unije (EU) su tri zajednice osnovane pedesetih godina prošlog vijeka: Evropska zajednica za ugalj i čelik (1951), Evropska ekonomska zajednica (1957, a od 1991. godine – Evropska zajednica) i Evropska zajednica za atomsku energiju (1957). Sporazumi kojima su osnovane ove zajednice primjenjivali su se izvorno samo na šest država osnivača: Belgiju, Francusku, Holandiju, Italiju, Luksemburg i Njemačku. Od svog osnivanja, EEZ je više puta proširivana. Prvo su joj se priključile Velika Britanija, Irska i Danska (1973), a 1981. godine i Grčka. Sa pristupanjem Španije i Portugala (1986), formira se „Zajednica dvanaestorice“. Njoj su 1995. godine pristupile Švedska, Finska i Austrija. Do najvećeg proširenja došlo je 2004. godine, kada su punopravne članice postale Estonija, Litvanija, Letonija, Poljska, Češka, Slovačka, Mađarska, Slovenija, Kipar i Malta. Posljednje proširenje desilo se 1. januara 2007. godine, kada su članice postale Bugarska i Rumunija, te 1. jula 2013. godine kada je Republika Hrvatska postala  članica EU, tako da EU danas broji 28 država, sa preko 500 miliona stanovnika. Dinamika pristupanja svake zemlje EU zavisi od napretka koji one ostvaruju u pripremi za članstvo, u skladu sa kriterijumima određenim od strane Evropskog vijeća u Kopenhagenu 1993. godine^[1].

Kriterijumi obuhvataju:

• stabilnost institutucija koje garantuju demokratiju,vladavinu prava, ljudska prava i posebno zaštitu manjina;
• postojanje funkcionalne tržišne ekonomije sposobne da se izbori sa pritiscima konkurencije i tržišnih snaga unutar Unije;
• sposobnost da preuzme obaveze po osnovu članstva, uključujući vjernost ciljevima političke, ekonomske i monetarne unije.

- Razvoj kolektivnog pregovaranja u EU

Jedan od ključnih elemenata u evropskoj socijalnoj politici je unaprjeđenje socijalnog dijaloga. To jasno proizilazi iz čl. 138 (1) Ugovora o osnivanju EU, u kome se kaže:

 „Komisija ima zadatak da unaprjeđuje konsultacije između uprave i rada na nivou Unije i da preduzima sve relevantne mjere u cilju potpomaganja njihovog dijaloga kroz obezbjeđenje uravnotežene podrške partnerima.“

Izraz „socijalni dijalog“, očigledno uključuje kolektivno pregovaranje i zaključivanje sporazuma između socijalnih partnera. Kolektivno pregovaranje na nivou EU, međutim, predstavlja složen problem, sa brojnim spornim pitanjima. Prije svega, postavlja se pitanje podjele nadležnosti između evropskog i nacionalnog nivoa. Za poslodavce je to isključivo pitanje nacionalnog nivoa, dok su sindikati mišljenja da je to pitanje na evropskom nivou, te da su minimalni evropski zahtjevi neophodni. Osim toga, realnost je i odnos snaga između evropskih socijalnih partnera, tj. nedostatak snage evropskih sindikata da prisile poslodavce na pregovaranje. Manjak snage je, istina, u velikoj mjeri nadoknađen političkim pritiscima od strane evropskih institucija, posebno od strane Evropske Komisije. Namjera Komisije je da socijalni partneri preuzmu kompletnu odgovornost za kolektivno pregovaranje.

Postoje dva značenja kolektivnog pregovaranja:

• Šire; i
• Uže.

U širem značenju, „kolektivno pregovaranje“ obuhvata sve vrste bipartitnih ili tripartitnih diskusija u vezi radnopravnih problema koje uključuju obje strane industrije i državne vlasti u cilju šireg razumijevanja, odlučnosti, pripreme ili primjene politike, pokušavajući da se postigne kompromis, ali ne nužno i obavezujući ugovor.

U užem smislu, značenje kolektivnog pregovaranja fokusirano je na diskusije usmjerene na postizanje sporazuma, bilo moralnog ili pravnog i obično ograničenog na industrijske strane.

Kolektivno pregovaranje ima različite funkcije: utvrđivanje zarada i uslova rada, rješavanje sporova i uređivanje odnosa između kolektivnih strana, itd. Ono je i oblik participacije zaposlenih. Kolektivni ugovor je ugovor između jednog ili više poslodavaca ili poslodavačkih organizacija i jednog ili više sindikata, u vezi uslova rada i prava i obaveza ugovornih strana.

Na evropskom nivou, kolektivni ugovori mogu biti:

• evropski kompanijski ugovori;
• evropski industrijski ugovori;
• evropski multi-industrijski ugovori;
• evropski multi-regionalni ugovori.

Ugovorna strana kod evropskih kolektivnih ugovora može biti poslodavac, tj. evropska kompanija, ili evropska poslodavačka organizacija ili evropski sindikat, odnosno organizacija evropskih sindikata, bilo na regionalnom, sektorskom ili konfederalnom nivou. Ugovorne strane moraju imati potrebne kompetencije za zaključenje kolektivnog ugovora, tj. moraju imati izričit mandat od svojih članova za ono što rade. Teritorijalno važenje ugovora ne mora obavezno biti ograničeno na države članice EU, jer neke od ugovornih strana, kao npr. Evropska konfederacija sindikata, mogu imati članove i izvan Unije. Personalno važenje zavisiće od sadržaja ugovora, odnosno, vrste poslodavaca i zaposlenih koji potpadaju pod teritorijalno ili profesionalno područje kolektivnog ugovora. Profesionalno područje određuje se po sektorima djelatnosti za koje su socijalni partneri iz ugovora kompetentni. Takođe, ugovor se može ticati svih preduzeća koja djeluju na zajedničkom tržištu i u tom kontekstu nije od uticaja da li su ona privatna ili javna. Jedino je važno da li utiču na funkcionisanje zajedničkog tržišta. U pogledu trajanja ugovora, oni mogu biti zaključeni na određeno ili na neodređeno vreme.

[1] Tzv. kopenhaški kriterijumi su pravila koja definiraju koja je zemlja podobna da se pridruži EU. Ove kriterije donijelo je 1993. godine Evropsko vijeće. prim. aut.