Pošalji dokument na e-mail

Regionalna kancelarija Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) za Evropu organizovala je sub-regionalni vebinar na temu efikasnog provođenja mjera sveobuhvatne zabrane reklamiranja, promocije i sponzorisanja duvana (Tobacco Advertising, Promotion and Sponsorship – TAPS).

Predstavnici SZO predstavili su učesnicima vebinara nove izazove s kojima se zemlje suočavaju kod implementacije člana 13. Okvirne konvencije i podstakli diskusiju i načinima za prevazilaženje ovih izazova. Svoja iskustva u vezi s implementacijom navedenog člana Okvirne konvencije sa podijelili su predstavnici Irske, Islanda, Ruske Federacije i Slovenije.

Član 13. Okvirne konvencije o kontroli duvana SZO definiše obavezu svake strane da, u skladu sa sopstvenim ustavom i ustavnim načelima, preduzima sveobuhvatnu zabranu svakog reklamiranja, promocije i sponzorisanja duvana. Zavisno od pravnog ambijenta i tehničkih mogućnosti kojima strana raspolaže, to uključuje sveobuhvatnu zabranu prekograničnog reklamiranja, promocije i sponzorisanja koje se vrši sa njene teritorije.

Potpisnica koja nije u mogućnosti da preduzme sveobuhvatnu zabranu zbog svog ustava ili ustavnih principa, primjenjuje ograničenja na sveukupno reklamiranje, promociju i sponzorstvo duvana odnosno provodi minimum sljedećih mjera:

• zabranjuje sve oblike reklamiranja, promocije i sponzorstva duvana kojima se promoviše neki duvanski proizvod bilo kojim sredstvima koja su lažna, navode na pogrešne zaključke ili su obmanjujuća ili će vjerovatno ostaviti pogrešan utisak o njegovim karakteristikama, zdravstvenim efektima, rizicima ili emisijama;
• zahtijeva da zdravstvena i druga odgovarajuća upozorenja ili poruke budu na svim duvanskim oglasnim, te po potrebi i na promotivnim i sponzorskim materijalima;
• ograničava korištenje direktnih ili indirektnih motivacija kojima se podstiče kupovina duvanskih proizvoda među građanstvom;
• zahtijeva, ako nema sveobuhvatnu zabranu, prikaz relevantnim vladinim organima izdataka koje duvanska industrija ima na reklamiranje, promociju i sponzorstvo koji još nisu zabranjeni. Ti organi mogu odlučiti da te cifre, zavisno od nacionalnog prava, objave u javnosti, te dostave Konferenciji potpisnica.
• preduzima sveobuhvatnu zabranu ili ograničava reklamiranje, promociju i sponzorisanje duvana na radiju, televiziji, štampanim medijima i po potrebi u drugim medijima, poput Interneta, u roku od pet godina; te
• zabranjuje ili ograničava duvansko sponzorisanje međunarodnih manifestacija, aktivnosti i/ili njihovih učesnika.

Iako je  članom 13. Okvirne konvencije definisana obaveza svake zemlje članica da, u roku od pet godina nakon stupanja na snagu ove konvencije za tu potpisnicu, preduzme odgovarajuće zakonodavne, izvršne, upravne i/ili druge mjere u vezi sveobuhvatne zabrane, 43 zemlje članice iz Regije Evropa SZO još uvijek nisu implementirale navedene mjere ni nakon isteka navedenog roka.

Zabrana reklamiranja, promocija i sponzorisanje duvana u Bosni i Hercegovini regulisana je   Zakonom o ograničenoj upotrebu duvanskih prerađevina u Federaciji BiH i Zakonom o zabrani reklamiranja duvanskih proizvoda u Republici Srpskoj. Navedeni zakoni predviđaju ograničenu zabranu reklamiranja, promocije i sponzorisanja duvana i duvanskih proizvoda.

Duvanska industrija godišnje troši milijarde dolara na reklamiranje i promociju u cilju povećanja prihvatljivosti i atraktivnosti duvanskih proizvoda. Dokazi ukazuju da je jedna trećina eksperimentisanja mladih sa duvanom rezultat izloženosti reklamiranju, promociji i sponzorisanju duvana. Sveobuhvatna zabrana reklamiranja, promocije i sponzorisanja duvana jedan je od najefikasnijih načina za smanjenje upotrebe duvana. U prilog tome govori podatak da je u zemljama koje su uvele jake mjere zabrane reklamiranja, promocije i sponzorisanja duvana potrošnja duvana smanjena u prosjeku za 7%. osim toga, mjere zabrane reklamiranja, promocije i sponzorisanja duvana troškovno su najprihvatljiviji način smanjenja potražnje.

U posljednje vrijeme u svijetu su zabilježeni brojni pokušaji duvanske industrije da iskoristi krizu u vezi s pandemijom COVID-19 i putem donacija u novcu, opremi i sl. pokuša da izgradi novi pozitivan imidž među opštom populacijom, nadzornim organima i medijima. Takođe, posebnu zabrinutost predstavlja provođenje postojećih mjera zabrane reklamiranja, promocije i sponzorisanja, a naročito onih koje regulišu zabranu reklamiranja putem socijalnih medija i zabavnih programa.