Pošalji dokument na e-mail

Grupe država stvaraju regionalne organizacije sa posebnim političkim i ekonomskim ciljevima koji se, između ostalog, izražavaju kroz zaključivanje regionalnih ugovora, od kojih neki predstavljaju i izvore radnog prava. Danas postoje brojne regionalne organizacije, među kojima je u regionu Evrope, najstarija, te u kontekstu područja kolektivnog pregovaranja najvažnija međunarodna organizacija Vijeće Evrope.

Vijeće Evrope je osnovano 05. maja 1949. godine i njegove članice su sve evropske države.^[1] Osnovni zadaci Vijeća Evrope su unaprjeđenje demokratskih vrijednosti i obezbjeđenje ostvarivanja, ujednačavanja i zaštite ljudskih prava u Evropi. 

Najznačajniji akti koje je usvojilo Vijeće Evrope su:

• Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda,
• Evropska socijalna povelja,

Evropska konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda usvojena je u Vijeću Evrope 04. novembra 1950. godine. Ova konvencija je kasnije proširena sa 11 protokola. Predmet kojim se ona bavi predstavljaju ljudska prava i slobode, ali se isto tako bavi pitanjima rada i radnih odnosa, socijalnog osiguranja itd. O primjeni ove konvencije, nadležan je i stara se Evropski sud za ljudska prava.

Evropska socijalna povelja

Evropska socijalna povelja usvojena je u Vijeću Evrope 05. novembra 1961. godine u Torinu, a stupila je na snagu 1965. godine, nakon što je izvršeno pet ratifikacija, što je ovom Poveljom predviđeno kao uslov za njeno stupanje na snagu. Povelja je dopunjena protokolima iz 1988., 1991. i 1995. godine. Evropska socijalna povelja (revidirana), odnosno Revidirana evropska socijalna povelja ili Izmijenjena evropska socijalna povelja, usvojena je 1996. godine, a stupila je na snagu 1999. godine, nakon izvršene tri ratifikacije, što je ovom Poveljom predviđeni uslov za njeno stupanje na snagu.

Povelja ustanovljava prava i slobode, te uspostavlja mehanizme kojima se garantuje njihovo poštovanje od strane država – ugovornih strana. Ona predstavlja dopunu Evropske konvencije o ljudskim pravima (Konvencija za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda) i popularno se smatra “Socijalnim ustavom” Vijeća Evrope.^[2]  Prava garantovana Poveljom tiču se pojedinaca u njihovom svakodnevnom životu i radu. Potpisivanjem Povelje članice Vijeća Evrope, kako stoji u njenoj Preambuli, složile su se da svom stanovništvu obezbijede socijalna prava, kako bi poboljšali životni standard i socijalno blagostanje.

Evropska socijalna povelja utvrđuje sljedeće institute:

• Katalog prava, u kojem su propisani standardi koji se prezentiraju kao deklaracija ciljeva. Svako od prava kataloga ima svoju određenu sadržinu.
• Režim obaveza je prilično fleksibilan jer je država članica Vijeća dužna da katalog prava smatra deklaracijom ciljeva koje treba da ostvari pri uređivanju radnopravnih odnosa i socijalnog osiguranja. Takođe, svaka država članica je obavezna da preuzme najmanje 6 od 9 numerisanih (obaveznih) članova povelje, kao i da preuzme najmanje 16 kompletno numerisanih članova Povelje ili 63 numerisana stava iz bilo kojih članova Povelje po svom izboru^[3].
• Sistem nadzora primjene Povelje se vrši na dva načina, a to je putem izvještaja i putem sistema kolektivnih žalbi.

Osnovna prava koja se garantuju Poveljom su:

1. Pravo na rad;
2. Pravo na pravične uslove rada;
3. Pravo na bezbjedne i zdrave radne uslove;
4. Pravo na poštenu naknadu;
5. Pravo na organiziranje;
6. Pravo na kolektivno pregovaranje;
7. Pravo djece i omladine na zaštitu;
8. Pravo zaposlenih žena na zaštitu materinstva;
9. Pravo na profesionalnu orjentaciju;
10. Pravo na profesionalnu obuku;
11. Pravo na zaštitu zdravlja;
12. Pravo na socijalnu sigurnost;
13. Pravo na socijalnu i medicinsku pomoć;
14. Pravo na beneficije iz službe socijalnog staranja;
15. Pravo hendikepiranih lica na nezavisnost, socijalnu integraciju i učešće u životu zajednice;
16. Pravo porodice na socijalnu, pravnu i ekonomsku zaštitu;
17. Pravo djece i omladine na socijalnu, zakonsku i ekonomsku zaštitu;
18. Pravo na unosan posao na teritoriji druge strane;
19. Pravo radnika migranata i njihovih porodica na zaštitu i pomoć;
20. Pravo na jednake mogućnosti i jednak tretman u pitanjima zapošljavanja i rada bez diskriminacije u odnosu na pol;
21. Pravo na informisanje i konsultiranje;
22. Pravo učešća u odlučivanju o radnim uslovima i radnoj sredini i njihovom poboljšanju;
23. Pravo starijih lica na socijalnu zaštitu;
24. Pravo na zaštitu u slučajevima prestanka zaposlenja;
25. Pravo radnika na zaštitu njihovih potraživanja u slučaju nesolventnosti poslodavca;
26. Pravo na dostojanstvo na poslu;
27. Pravo radnika koji imaju odgovornost prema članovima svoje porodice na podjednake mogućnosti i jednak tretman;
28. Pravo radničkih predstavnka na zaštitu u preduzeću i na dodeljivanje adekvatnih pogodnosti;
29. Pravo na informisanje i konsultacije u slučajevima kolektivnog otpuštanja;
30. Pravo radnika na zaštitu od siromaštva ili socijalne isključenosti;
31. Pravo na stan.

Jedno od prava sadržanih u Povelji, kao što smo vidjeli, je i pravo na kolektivno pregovaranje.

Ovo pravo glasi:

„U namjeri da obezbijede efektivno ostvarivanje prava na kolektivno pregovaranje, strane ugovornice se obavezuju:

1. da unapređuju zajedničke konsultacije između radnika i zaposlenih;
2. da unapređuju, kada je neophodno i prihvatljivo, mehanizam za dobrovoljne pregovore između poslodavaca ili organizacija poslodavaca i organizacija radnika, sa ciljem da se regulišu uslovi i pogodnosti zapošljavanja putem kolektivnih ugovora;
3. da unapređuju uspostavljanje i upotrebu odgovarajućih mehanizama za pomirenje i dobrovoljnu arbitražu za rješavanje radnih sporova; i da priznaju
4. pravo radnika i poslodavaca na kolektivnu akciju u slučaju sukoba interesa, uključujući pravo na štrajk, u skladu sa obavezama koje mogu da proisteknu iz kolektivnih ugovora koje su prethodno zaključili.“

Bosna i Hercegovina je potpisala Povelju 01.05.2004. godine, a istu je ratifikovala 07.10.2008. godine, čime se obavezala na usklađivanje domaćeg zakonodavstva i prakse sa standardima predviđenim u ovom dokumentu.

[1]osim Bjelorusije. prim. aut.

[2] Lubarda, Branko, 2004., Evropsko radno pravo, Podgorica, str. 72.

[3]Od devet obaveznih, ključnih članova ESP (tzv. hard code), Bosna i Hercegovina je prihvatila 8 članova, od toga 6 u potpunosti, odnosno, prihvaćeno je ukupno 19 članova, od kojih je 16 u cjelosti, a 3 člana parcijalno, što obuhvata ukupno 51 stav. prim. aut.